27 juni 2025
Belangrijk manuscript ontdekt!
Herman Dooyeweerd heeft het tweede en derde deel van de trilogie Reformatie en scholastiek in de wijsbegeerte nooit in het Nederlands gepubliceerd. Toch verscheen er, ruim dertig jaar na zijn overlijden, een Engelse vertaling. Opmerkelijk genoeg eindigt het derde deel – in het Nederlands getiteld Een inleiding in de anthropologie van de wijsbegeerte der wetsidee. De mensch, – met de mededeling: “Unfortunately, this is where the manuscript ends abruptly in mid-sentence”.
Die opmerking blijkt onjuist. Dooyeweerd had het manuscript wel volledig afgerond.
Voor de Engelse vertaling is na het overlijden van Dooyeweerd een typoscript opgesteld. Wat daarbij opvalt is dat dit typoscript in werkelijkheid een combinatie is van twee verschillende manuscripten. Na het volledige manuscript van het derde deel is namelijk een hoofdstuk toegevoegd met de titel De plaats van de mens in de kosmos. Dit hoofdstuk maakt geen deel uit van de trilogie Reformatie en scholastiek in de wijsbegeerte, maar behoort tot een ander, groter manuscript getiteld Philosophie der wetsidee. Het manuscript Philosophie der wetsidee is al rond 1929 afgerond en kan worden beschouwd als voorloper van de latere trilogie De wijsbegeerte der wetsidee. Waarom dit hoofdstuk uit een ander werk werd toegevoegd aan de Engelse vertaling van deel 3 van de Reformatie en scholastiek in de wijsbegeerte, is nergens toegelicht of verantwoord.
De transcripties van deze drie belangrijke manuscripten zijn hier te raadplegen:
27 januari 2025
De eenheid van de wetenschap
Op 27 januari 1947 hield Dooyeweerd een rede in de Domkerk te Utrecht voor het “Utrechts convent van christen-studenten”:
De eenheid der wetenschap in het geloof.
Dooyeweerd ging in op het probleem hoe het mogelijk is om boven de enge grenzen van ieders eigen vakgebied, weer iets te zien van de eenheid, die alle delen van de wetenschap verbindt. En van welk standpunt uit laat zich de in de theoretische denkhouding uiteengestelde aspecten zich weer tot een diepere eenheid verbinden? De wetenschap is een gemeenschapstaak en indien we inderdaad met elkaar in gesprek willen treden, moeten wij geen vrees hebben door te dringen tot de diepere lagen van ons wetenschappelijke denken.
2 januari 2025
Transcendentale grondidee over
de theoretische denkhouding
Op 2 januari 1941 hield Dooyeweerd een referaat over de transcendentale kritiek op de jaarvergadering van de “Vereeniging voor calvinistische wijsbegeerte”. Dit referaat is belangrijk omdat hierin de transcendentale kritiek verder wordt aangescherpt. Voor het eerst wordt namelijk expliciet de mogelijkheid en de noodzakelijke voorwaarden van de theoretische denkhouding zelf aan een onderzoek onderworpen. De algemeengeldige structuur van het theoretisch denken eist een driedelige transcendentale grondidee:
1) idee over de verscheidenheid: de antithese tussen logische en niet-logische aspecten
2) idee over de eenheid: de mogelijkheid van synthese
3) idee over de oorsprong
De transcendentale grondidee blijft zelf van theoretische aard, haar inhoud is echter noodzakelijk bepaald door een boven-theoretische, religieuze positiekeuze in het centrum van de menselijke existentie.
Het referaat is gepubliceerd in Philosophia Reformata: “De transcendentale critiek van het wijsgeerig denken en de grondslagen van de wijsgeerige denkgemeenschap van het avondland”.
Een samenvatting is opgenomen in Mededeelingen: “Het archimedisch punt der wijsbegeerte bij anderen en bij ons”.
Het referaat is in het Engels vertaald en gepubliceerd in Philosophia Reformata: “The transcendental critique of philosophical thought and the foundations of the philosophical community of thought in the West”
13 november 2024
Aard en voorwaarden der wetenschap
Art und Voraussetzungen der Philosophie
Les présuppositions de la Philosophie
Op 10 mei 1949 vierde de studentenvereniging Veritas uit Utrecht het 60 jarig bestaan met een congres over het thema “Geloof en wetenschap”. Dooyeweerd hield een inleiding met de titel: “Aard en voorwaarden der wetenschap”, waarin met name de transcendentale kritiek nader werd uiteengezet. Interessant detail is dat dit waarschijnlijk het eerste artikel is waarin Dooyeweerd het aantal modale aspecten uitbreidt van 14 naar 15. Het bewegingsaspect en het aspect van de energie-werking worden nu afzonderlijk genoemd, daarvoor werden deze tot één modaal aspect gerekend.
De inleiding “Aard en voorwaarden der wetenschap” werd voor de zomercursus van de VU in september 1952 vertaald in het Duits met de titel: “Art und Voraussetzungen der Philosophie” en in het Frans met de titel: “Les présuppositions de la Philosophie”.
22 oktober 2024
Dichotomie van lichaam en ziel
In 1939 werd Dooyeweerd door het college van curatoren van de V.U. gevraagd zitting te nemen in een commissie die onderzoekt hoe de “dichotomie van lichaam en ziel” dient te worden verstaan.
Alhoewel deze commissie, mede door de Tweede Wereldoorlog, niet toekwam aan het rapporteren van een officieel eindverslag, zijn er in de archieven van het HDC aan de VU wel documenten gevonden die bepaalde standpunten weergegeven.
Een belangrijk document is het typoscript “Het standpunt van de wijsbegeerte der wetsidee t.a.v. de zgn. dichotomie”. Dit document is door Chris van Haeften in het Engels vertaald: “The standpoint of the Philosophy of the Cosmonomic Idea with regard to dichotomy”.
16 oktober 2024
Afscheidscollege Dooyeweerd
Op 16 oktober 1965 nam Dooyeweerd afscheid als hoogleraar van de V.U. met de rede: “Het oecumenisch-reformatorisch grondmotief van de wijsbegeerte der wetsidee en de grondslag der Vrije Universiteit“. In de kranten en (dag)bladen werd van deze bijzondere bijeenkomst uitgebreid verslag gedaan. Er is tevens een korte samenvatting van de inhoud van het afscheidscollege beschikbaar.
8 oktober 2024
Dooyeweerd en de 100e geboortedag van Abraham Kuyper
In 1937 hield Dooyeweerd ter ere van de 100e geboortedag van Abraham Kuyper een rede met de titel “De plicht der jongere generatie tegenover Kuyper’s geestelijke nalatenschap”. In datzelfde jaar verscheen er in het “Dr. A. Kuyper Herdenkingsnummer” een artikel van Dooyeweerd met de titel “Wat de Wijsbegeerte der Wetsidee aan Dr. Kuyper te danken heeft”. In het persoonlijk archief van Dooyeweerd is nog een manuscript aanwezig met de titel “Kuyper’s levens- en wereldbeschouwing” dat begint met de woorden “Bij het eeuwfeest van Kuypers geboortedag….”.
Het hing hiermee samen dat Dooyeweerd in 1939 op de derde jaarvergadering van de Vereeniging voor Calvinistische Wijsbegeerte een rede hield met de titel “Kuyper’s wetenschapsleer”. De uitgebreide tekst van de rede verscheen in Philosophia Reformata, terwijl een verslag van deze bijeenkomst verscheen in het blad Mededeelingen en De Standaard.
Later dat jaar sprak Dooyeweerd nog voor het Studentencorps “F.Q.I.” aan de Theologische school der gereformeerde kerken te Kampen over het onderwerp “Dr. Kuypers wetenschapsleer met toespitsing op de verhouding theologie en filosofie“
7 oktober 2024
130e geboortedag!
Op 7 oktober 1894 werd Herman Dooyeweerd geboren in Amsterdam, vandaag is dus zijn 130e geboortedag.
Dooyeweerd heeft in zijn leven veel boeken en artikelen geschreven. Naast deze publicaties bestaan er ook gestencilde dictaten, referaten, lezingen, rapporten, die destijds verspreid werden onder een select publiek. En er zijn ongepubliceerde documenten, veelal manuscripten, aanwezig in het persoonlijk archief van Herman Dooyeweerd in de Vrije Universiteit te Amsterdam. Door uitgebreide verslaggeving in kranten en (dag)bladen van lezingen en discussiebijdragen in verschillende bijeenkomsten is het mogelijk om ook ongepubliceerde manuscripten te dateren.
Veel van deze documenten zijn al online te vinden, maar verspreid over verschillende websites zoals:
Een totaal overzicht ontbreekt echter. Vandaag is dus een goed moment voor de lancering van deze website met de digitale bibliografie van HermanDooyeweerd.nl